ร.ต.อ.สุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ เกิดเมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2473 ที่กรุงเทพมหานคร มีชื่อเล่นว่า เพชร (ซึ่งนำมาใช้ตั้งเป็นชื่อจริงของบุตรชายคนโต) เป็นบุตรของนายสวัสดิ์ (บุตรชาย นายแป๊ะ โอสถานุเคราะห์ ผู้ก่อตั้งห้างขายยาโอสถสภา (เต็กเฮงหยู) ต้นสกุลโอสถานุเคราะห์) และคุณหญิงล้อม โอสถานุเคราะห์ จบการศึกษามัธยมศึกษาปีที่ 6 จากโรงเรียนเทพศิรินทร์ มัธยมศึกษาปีที่ 8 โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา, วิทยาลัย วิลบราฮัม แอนด์ มอนสัน (WILBRAHAM & MONSON ACADEMY) รัฐแมสซาชูเซตส์ สหรัฐอเมริกา และได้รับปริญญาบริหารธุรกิจบัณฑิต จากมหาวิทยาลัยโคโลราโด สหรัฐอเมริกา

ร.ต.อ.สุรัตน์ เคยได้รับเกียรติยศต่างๆ คือ รางวัลเกียรติคุณนักการตลาดไทย เมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2544, ปริญญาบริหารธุรกิจดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาวิชาการจัดการ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2538 และปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาวิชารัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง เมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. 2539

นอกจากนี้ ร.ต.อ.สุรัตน์ ยังเป็นนักถ่ายภาพชั้นแนวหน้าของประเทศไทย เป็นผู้สะสมกล้องถ่ายภาพ และอุปกรณ์การถ่ายภาพ ไว้กว่า 3,000 ชิ้น จนได้รับรางวัลศิลปินนักถ่ายภาพไทย จากสมาพันธ์การถ่ายภาพไทย เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2545, รางวัลผลงานภาพถ่าย เดอะอีเลฟเว่นไตรอังแนล (The XI Triennale) จัดโดย สถาบันลาลิทฆาลา (Lalit Kala Akademi) กรุงนิวเดลี ประเทศอินเดีย เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2548 และรางวัลโฟโต้ซิตี้ซากามิฮาร่า สาขาเอเชีย จากงานเทศกาลภาพถ่ายแห่งเมืองซากามิฮาร่า ครั้งที่ 6 ที่ประเทศญี่ปุ่น เมื่อเดือนตุลาคม พ.ศ. 2549